سندرم متابولیک نام گروهی از عوامل خطر است که خطر ابتلا به بیماری های قلبی و سایر مشکلات سلامتی مانند دیابت و سکته را افزایش می دهد.اصطلاح “متابولیک” به فرآیندهای بیوشیمیایی مربوط به عملکرد طبیعی بدن گفته می شود. عوامل خطر ، شرایط یا عاداتی هستند که احتمال ابتلا به بیماری را افزایش می دهند.
در این مقاله ، “بیماری قلبی” به بیماری ایسکمیک قلب اشاره دارد ، بیماری که در آن ماده مومی به نام پلاک در داخل رگهای خونرسانی کننده قلب جمع می شود.پلاک باعث سخت شدن و تنگی عروق و کاهش جریان خون در عضله قلب می شود. این فرایند می تواند منجر به درد قفسه سینه ، حمله قلبی ، آسیب قلبی یا حتی مرگ شود.
عوامل دخیل در ایجاد سندرم متابولیک:
سندرم متابولیک دلایل مختلفی دارد که با هم عمل می کنند. برخی از دلایل مانند اضافه وزن و چاقی ، سبک زندگی غیرفعال و مقاومت به انسولین قابل کنترل هستند ولی عواملی همچون افزایش سن و دلایل ژنتیکی قابل کنترل نیستند . افرادی که در خانواده خود سابقه چربی خون بالا، فشار خون بالا، مقاومت انسولینی دارند در معرض خطر ابتلا به سندرم متابولیکی هستند ولی با تغییر سبک زندگی ازجمله تغذیه سالم و ورزش می توان این عوامل را کنترل کرد.
افرادی که به سندرم متابولیک مبتلا هستند ، معمولاً دو بیماری دیگر دارند: خطر بالای ایجاد لخته خون و التهاب مداوم و درجه پایین در بدن. محققان نمی دانند که آیا این شرایط باعث سندرم متابولیک می شود یا آن را بدتر می کند.
ازجمله عوامل دیگر که می توانند باعث افزایش ابتلا به سندرم متابولیک می شود و هنوز در حال بررسی اسف موارد زیر است:
کبد چرب (تری گلیسیرید اضافی و سایر چربی های کبد)
سندرم تخمدان پلی کیستیک (تمایل به ایجاد کیست در تخمدان)
سنگ صفرا
مشکلات تنفسی در هنگام خواب (مانند آپنه خواب)
عوامل خطر متابولیک
پنج شرطی که در زیر توضیح داده شده است ، عوامل خطر متابولیک است. شما می توانید هر یک از این عوامل خطر را به خودی خود داشته باشید. برای تشخیص سندرم متابولیک حداقل باید سه فاکتور خطر متابولیک داشته باشید.
۱- دور کمر بزرگ:
به این حالت چاقی شکمی یا “داشتن شکل سیب” نیز گفته می شود. چربی اضافی در ناحیه شکم بیشتر از چربی اضافی در سایر قسمت های بدن مانند لگن عامل خطر بیماری قلبی است. بیشتر و برابر ۱۰۲سانتی متر برای مردان و بیشتر و برابر ۸۸ سانتیمتر برای زنان عامل خطر محسوب می شود.( رجوع شود به همین سایت بخش ورزش سرا، اهداف ما، تن شاخص، نسبت دور کمر به باسن).
۲- سطح تری گلیسیرید بالا:
تری گلیسیرید نوعی چربی است که در خون یافت می شود.سطح تری گلیسیرید ۱۵۰ میلی گرم در دسی لیتر خون و بالاتر یک عامل خطر متابولیک است.
۳- سطح پایین کلسترول HDL
HDL گاهی کلسترول “خوب” نامیده می شود. این به این دلیل است که به حذف کلسترول از عروق کمک می کند. سطح پایین کلسترول HDL خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهد. سطح کلسترول HDL کمتر از ۵۰ میلی گرم در دسی لیتر برای زنان و کمتر از ۴۰ میلی گرم در دسی لیتر برای مردان یک عامل خطر متابولیک است.
۴- فشار خون بالا :
فشار خون همان نیرویی است که خون هنگام خروج از قلب به دیواره رگ ها(سرخرگ آئورت) فشار می آورد. اگر این فشار به مرور افزایش یابد و بالا بماند ، می تواند به قلب شما آسیب برساند و منجر به تجمع پلاک شود. فشار خون ۸۵/۱۳۰میلی متر جیوه یا بالاتر (یا در حال استفاده از دارو برای درمان فشار خون بالا) یک عامل خطر متابولیک است. اگر حتی فقط یکی از دو عدد فشار خون شما زیاد باشد ، هنوز در معرض سندرم متابولیک هستید.
۵- قند خون ناشتا :
قند خون خفیف بالا ممکن است نشانه اولیه دیابت باشد. سطح طبیعی قند خون ناشتا کمتر از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر است. سطح قند خون ناشتا بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر پیش دیابت در نظر گرفته می شود. سطح قند خون ناشتا ۱۲۶ میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر دیابت محسوب می شود.
سطح قند خون ناشتا ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر (یا مصرف دارو برای درمان قند خون بالا) یک عامل خطر متابولیک است.
حدود ۸۵ درصد افرادی که دیابت نوع ۲ دارند – شایع ترین نوع دیابت – نیز دارای سندرم متابولیک هستند. خطر ابتلا به بیماری های قلبی در این افراد بسیار بیشتر از ۱۵ درصد افرادی است که دیابت نوع ۲ بدون سندرم متابولیک دارند.
راههای جلوگیری از ابتلا به سندرم متابولیک:
- تغییر سبک زندگی : ورزش منظم روزانه و تغذیه سالم و کاهش استرسهای روزانه از راههای مهم پیشگیری از ابتلا به سندرم متابولیک است
- آزمایشات دوره ای برای اطلاع از سطوح چربی و قند خون
-
ورزش و تغذیه سالم و کاهش خطر سندرم متابولیک
علائم و نشانه ها:
سندرم متابولیک گروهی از عوامل خطر است که خطر ابتلا به بیماری های قلبی و سایر مشکلات سلامتی مانند دیابت و سکته را افزایش می دهد. این عوامل خطر می تواند خطرات جدی برای سلامتی داشته باشند، حتی اگر فقط به طور متوسط افزایش یابد. (عوامل خطرناک مرزی). بیشتر عوامل خطر متابولیک هیچ علائم و نشانه ای ندارند ، اگرچه دور کمر بزرگ یک علامت قابل مشاهده است.
در صورت وجود دیابت – به ویژه دیابت نوع ۲ – ممکن است برخی از افراد علائم قند خون بالا داشته باشند. علائم قند خون بالا اغلب شامل: افزایش تشنگی، افزایش ادرار بخص.ص در شب، خستگی و تاری دید.است.
فشار خون بالا معمولاً هیچ علائم و نشانه ای ندارد. با این حال ، برخی از افراد در مراحل اولیه فشار خون بالا ممکن است سردردهای کسل کننده ، گیجی یا خونریزی بینی بیش از حد معمول داشته باشند.
درمان:
تغییر شیوه زندگی اولین راه درمان سندرم متابولیک است . اگر موثر نباشد پزشک با تجویز داروها برای کاهش تری گلیسیرید خون، قند خون و فشار خون اقدام به درمان می کند.
تاثیر ورزش بر پیشگیری و درمان سندرم متابولیک:
ورزش به عنوان یک روش طبیعی برای پیشگیری و درمان سندرم متابولیک توصیه می شود. اما ورزش برای افراد مختلف معنای متفاوتی دارد. ممکن است از خود بپرسید که آیا پیاده روی سریع کافی است یا به دویدن یا بالا بردن وزنه نیاز دارید. محققان در حال بررسی این هستند که کدام نوع و چه مقدار ورزش برای کاهش خطرات بهتر است.
مقدار و نوع توصیه شده برای پیشگیری یا درمان سندرم متابولیک عبارتند از:
انجمن قلب و موسسه ملی قلب، ریه و خون آمریکا ورزشهای هوازی را به دلیل اینکه ورزشهای سلامتی قلب محسوب می شوند، پیشنهاد می کند. این ورزشها همان ورزشهای کاردیو هستند.
هفته ای ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط تا شدید داشته باشید.
ورزش را می توان به جلسات ۱۰ دقیقه ای یا بیشتر در طول روز تقسیم کرد.
پیاده روی سریع مثالی از ورزش هوازی با شدت متوسط است ، اما هر فعالیتی که ضربان قلب شما را بالا ببرد شامل آن می شود.
ورزش با شدت متوسط:
ضربان قلب شما را به ۵۰ تا ۷۰ درصد از حداکثر ضربان قلب می رساند(رجوع به همین سایت بخش ورزش نوشتار، واژگان تخصصی، ضربان قلب ماکزیمم). در این شدت شما سخت تر از حد طبیعی نفس می کشید اما هنوز می توانید با جملات کامل صحبت کنید. ورزش هایی غیر از پیاده روی سریع شامل دوچرخه سواری با سرعت کمتر از ۱۰ مایل در ساعت ، ایروبیک در آب ، تنیس دو نفره یا ایروبیک در سالن جزو ورزشهای با شدت متوسط هستند.
تمرینات با شدت بالا :
شامل دویدن ، دوچرخه سواری با سرعت بالا ، ایروبیک در فضای باز ، اسکواش و هر فعالیتی است که ضربان قلب شما را تا ۷۰ تا ۸۵ درصد حداکثر ضربان قلب برساند.در این شدت فقط قادر خواهید بود با عبارات کوتاه صحبت کنید.
تحقیقات در مورد تاثیرات تمرینات شدید اینتروال و تمرینات مقاومتی با وزنه بر فاکتورهای خطر سندرم متابولیک در حال بررسی است.
اثرات ورزش هوازی به تنهایی و ترکیب با ورزش مقاومتی :
یک متاآنالیز از ۱۶ آزمایش کنترل شده تصادفی با هدف کشف اینکه آیا ورزش های هوازی یا ترکیبی از ورزش های هوازی و مقاومتی تأثیر قابل اندازه گیری برای بیمارانی که سندرم متابولیک دارند، نتایج زیر را به دنبال داشته است:
فواید ورزش هوازی: مقایسه نتایج افرادی که ورزش می کنند با بیمارانی که بی تحرک هستند، نشان داد ، ورزش هوازی به تنهایی شاخص توده بدن (BMI) ، دور کمر ، تری گلیسیریدها و فشار خون سیستولیک و دیاستولیک را به طور قابل توجهی بهبود می بخشد. از دیگر مزایای ورزش هوازی می توان به کاهش وزن بدن ، توده چربی ، گلوکز خون ناشتا و کلسترول LDL اشاره کرد. افرادی که از ورزش هوازی لذت می بردند ، آمادگی هوازی را با استفاده از VO2max بهبود می بخشند. جالب اینجاست که سطح کلسترول HDL بدون تغییر بود.
فواید ورزش ترکیبی: ترکیب ورزش های هوازی و مقاومتی باعث بهبود چشمگیر دور کمر ، فشار خون سیستولیک و کلسترول HDL می شود. (همانند ورزش هوازی بتنهایی ). اندازه گیری های VO2peak نشان داد ، آمادگی جسمانی هوازی نیز بهبود یافته است. سایر موارد به طور قابل توجهی تغییر نکردند.
تأثیرات شدت ورزش های هوازی: آمادگی جسمانی هوازی برای کسانی که با شدت بالا ورزش می کنند (مانند دویدن) و همچنین کسانی که از برنامه ترکیبی ورزش با شدت متوسط (مانند پیاده روی سریع) به علاوه تمرینات مقاومتی بهره می برند ، بیشتر بهبود می یابد. کاهش فشار خون سیستولیک ،در ورزش با شدت بالا مشاهده شد. از نظر نتایج دیگر تفاوتی بین گروههای شدت تمرین وجود نداشت.
ورزش مقاومتی به تنهایی: نیاز به مطالعات بیشتر دارد و نتایج قطعی وجود ندارد.
نکته:محققان خاطرنشان کردند که ورزش فقط یک استراتژی در مدیریت سندرم متابولیک است. کاهش زمان کم تحرکی کلی ، بهبود رژیم غذایی و خواب بهتر از دیگر توصیه های مهم کاهش خطرات است.
تمرینات اینتروال شدید:
تحقیقات کمی در مورد تاثیر این تمرینات بر عوامل خطر سندرم متابولیک صورت گرفته است ولی همین تحقیقات کم نشان دهنده تاثیرات مفیدتر تمرینات اینتروال نسبت به تمرینات هوازی تداومی با شدت متوسط است. ولی به دلیل تعداد کم تحقیقات هنوز نمیتوان نتیجه گیری کلی در مورد تاثیر این تمرینات کرد.
منابع:
Physical Activity, Cardiorespiratory Fitness, and .Published online 2019 Jul 19. doi: ۱۰٫۳۳۹۰/nu11071652the Metabolic Syndrome
https://www.webmd.com
